مفاهیم و عملکردهای آنها در نوار قلب
مقدمه
نوار قلب (ECG) یا الکتروکاردیوگرام، یک ابزار حیاتی برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب است. این ابزار به طور دقیق زمانبندی و تغییرات پتانسیلهای الکتریکی ایجاد شده در طول ضربان قلب را نشان میدهد. نوار قلب از پنج قسمت اصلی تشکیل شده است که شامل امواج P، QRS، T، U و یک خط پایه است. در این مقاله از سایت دکتر مهرداد طاهریون (متخصص واریس اصفهان _ متخصص قلب اصفهان)، به بررسی مفصل امواج P، QRS و T میپردازیم که سه قسمت کلیدی و مهم نوار قلب هستند و در تشخیص مشکلات مختلف قلبی نقش دارند.
1.موج P: فعالیت دهلیزها
موج P اولین قسمت از نوار قلب است و نشاندهنده فعالیت الکتریکی در دهلیزها است. این موج در ابتدا در حین هر ضربان قلب ایجاد میشود و نمایانگر انقباضات دهلیزها برای پرکردن بطنها با خون است.
فرآیند ایجاد موج P: زمانی که یک تحریک الکتریکی از گره سینوسی (SA Node) که در قسمت بالای دهلیز راست قرار دارد، آغاز میشود، این تحریک ابتدا به سمت دهلیزها حرکت میکند. سپس، تحریک الکتریکی باعث انقباض عضلات دهلیزها میشود و خون را به داخل بطنها میفرستد. این فرآیند در نوار قلب به صورت موج P نمایش داده میشود.
ویژگیهای موج P: موج P باید به طور معمول صاف و یکنواخت باشد. اگر موج P غیرطبیعی باشد یا بیش از حد بزرگ شود، این ممکن است نشاندهنده وجود مشکلاتی مانند بزرگ شدن دهلیزها (بیشکاری دهلیزی یا دهلیز بزرگ شده) باشد.
2.موج QRS: فعالیت بطنها
موج QRS بخش اصلی نوار قلب است و نشاندهنده فعالیت الکتریکی بطنها است. این موج به علت فعالیت الکتریکی که منجر به انقباض بطنها و پمپاژ خون به سراسر بدن میشود، بسیار برجسته و سریع است.
فرآیند ایجاد موج QRS: پس از تحریک دهلیزها، سیگنال الکتریکی از طریق گره دهلیزی-بطنی (AV Node) عبور کرده و به سیستم هیس (His-Purkinje system) میرود. این سیستم الکتریکی باعث تحریک سریع و همزمان عضلات بطنها برای انقباض و پمپاژ خون به ریهها و سایر قسمتهای بدن میشود. این فرآیند در نوار قلب به صورت موج QRS نمایش داده میشود.
ویژگیهای موج QRS: موج QRS باید سریع و با پهنای کم باشد. اگر این موج عریض یا غیرطبیعی شود، ممکن است به دلیل مشکلاتی مانند بلوک قلبی، اختلالات در سیستم هیس-پورکینژ یا مشکلات دیگری در بطنها باشد.
3.موج T: بازسازی بطنها
موج T نشاندهنده بازسازی یا ریکاوری الکتریکی بطنها است. این فرآیند پس از انقباض بطنها آغاز میشود و به قلب این امکان را میدهد که برای ضربان بعدی آماده شود.
فرآیند ایجاد موج T: پس از انقباض بطنها، نیاز به بازسازی پتانسیل الکتریکی در عضلات بطنها وجود دارد. این بازسازی یا ریپولاریزاسیون موجب شکلگیری موج T در نوار قلب میشود. این موج نمایانگر زمان استراحت و آمادگی بطنها برای ضربان بعدی است.
ویژگیهای موج T: موج T معمولاً باید مثبت باشد، یعنی در جهت بالا از خط پایه قرار گیرد. اگر موج T غیرطبیعی باشد (مانند انحراف از خط پایه یا برعکس بودن)، این ممکن است نشاندهنده مشکلاتی مانند کمبود اکسیژن در قلب (ایسکمی) یا اختلالات در ریتم قلبی باشد.
ترتیب و زمانبندی امواج در نوار قلب
ترتیب امواج در نوار قلب باید بهطور دقیق و هماهنگ باشد تا قلب بتواند به درستی عمل کند. زمانبندی دقیق بین هر موج نشاندهنده سلامت سیستم الکتریکی قلب است:
دوره بین موج P و QRS: این دوره که معمولاً بهعنوان فاصله PQ یا PR شناخته میشود، نشاندهنده زمان عبور سیگنال از گره AV و شروع تحریک بطنها است. این فاصله معمولاً باید بین 120 تا 200 میلیثانیه باشد.
دوره بین موج QRS و T: این فاصله بهعنوان دوره ST شناخته میشود و نشاندهنده زمان استراحت بطنها پس از انقباض است. در این دوره، عضلات بطنها از حالت انقباضی به حالت استراحت میروند.
اختلالات مرتبط با امواج P، QRS و T
هرگونه تغییر یا انحراف در امواج P، QRS و T میتواند به مشکلات قلبی اشاره داشته باشد. برخی از اختلالات و بیماریهای مرتبط عبارتند از:
- انحرافات موج P: تغییر در ویژگیهای موج P میتواند نشاندهنده اختلالات دهلیزی مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا بزرگ شدن دهلیزها باشد.
- انحرافات موج QRS: این موج ممکن است به دلیل مشکلاتی مانند بلوک قلبی، آریتمیها (ریتم غیرطبیعی قلب) یا بیماریهای قلبی ساختاری مانند هیپرتروفی بطن چپ تغییر کند.
- انحرافات موج T: تغییر در موج T ممکن است به دلیل کمبود اکسیژن در قلب (ایسکمی)، اختلالات الکترولیتی (مانند کمبود پتاسیم) یا نارسایی قلبی رخ دهد.

نتیجهگیری
امواج P، QRS و T در نوار قلب نمایانگر فعالیتهای مختلف قلبی هستند که به دقت فعالیتهای دهلیزها و بطنها را منعکس میکنند. این امواج بهطور مستقیم به تشخیص و بررسی مشکلات قلبی کمک میکنند. تغییرات در هر یک از این امواج میتواند به پزشکان کمک کند تا بیماریها یا اختلالات قلبی را شناسایی کرده و درمانهای مناسب را ارائه دهند.
لینک های کاربردی:
متخصص واریس اصفهان _ متخصص قلب اصفهان / تماس با دکتر مهرداد طاهریون
دکتر مهرداد طاهریون متخصص قلب اصفهان در کلینیک 24
متخصص قلب اصفهان در دکتراف _ درمان واریس اصفهان در دکتراف
درمان واریس اصفهان در کلینیک 24 _ بهترین متخصص واریس اصفهان در کلینیک 24 _ بهترین متخصص قلب اصفهان در کلینیک 24
کانال آپارات دکتر مهرداد طاهریون را دنبال کنید
اینستاگرام دکتر مهرداد طاهریون (بهترین متخصص واریس اصفهان – متخصص قلب اصفهان) را دنبال کنید.